200 jaar stenen geschiedenis: een reis langs de historische panden van Oranjestad – deel 3

Van de knallende echo’s van de kanonnen bij Fort Zoutman tot de adembenemende vergezichten vanaf de Willem III Toren, we bekijken Oranjestad weer vanuit een totaal ander perspectief. 

Het verhaal over Oranjestad gaat veel dieper en in dit artikel gaan we terug in de tijd en dan niet naar het tijdperk van de kanonnen en de piraten, maar nog verder terug, naar de tijd van eeuwenoude objecten en boeiende verhalen. Raak wederom in vervoering terwijl wij je meenemen naar het bewogen verleden van de stad. 

Onze reis vindt plaats in een tijd waarin de geschiedenis echt tot leven kwam: bij het Ecury complex in hartje Rancho, een van de oudste en meest historische delen van Oranjestad. 

Er is een plek waar geheimen uit het verleden nog ronddwalen. Waar de muren je zachtjes toespreken. Het is niet slechts een verzameling panden, maar de thuisbasis van de absolute parel uit de Arubaanse geschiedenis: het Archeologisch Museum. Stel je voor je krijgt de kans om plaats te nemen in een tijdmachine omgeven met schatten die de geschiedenis van de oorspronkelijke bewoners en het rijke culturele erfgoed van het eiland herbergen. 

Wacht, want er is nog meer. Het fascinerende verhaal achter het Ecury complex is namelijk al het ontrafelen waard. Dit schitterende huis is al generaties lang een gezinswoning. 

Ben je al nieuwsgierig geworden? Ga dan met ons mee want vandaag doen wij de mysterieuze verhalen en de verborgen schatten achter de geschiedenis van Oranjestad voor je uit te doeken. 

Ecury complex: uiteenlopende bouwstijlen 

Welkom bij het Ecury complex in de Schelpstraat, ooit een schitterende samenstelling van gezinswoningen, nu beter bekend als het befaamde Archeologisch Museum. Het huis is eind 19e eeuw gebouwd en op het terrein tref je bijzondere en uiteenlopende bouwstijlen aan. Stap in een tijdcapsule en bewonder de traditionele Arubaanse huizen naast panden met Caribische flair en Nederlandse invloeden. Elk gebouw vertelt een ander verhaal over de (ontstaans)geschiedenis van het eiland. 

Een traditioneel Arubaans landhuis – Schelpstraat 42

We starten met een bouwwerk uit midden 1800. Dit traditionele ‘cunucu’ huis (boerderijhuis) geeft de essentie van de Arubaanse architectuur met bijbehorende historische kenmerken optimaal weer. 

Het Ecury complex – een enigmatische groene parel: ‘het groene huis’ 

Het statige huis, onderdeel van het Ecury complex, is een charmant groen gebouw waar je niet zomaar aan voorbijloopt. Het is onderdeel van de Schelpstraat 42. 

Het in 1929 gebouwde pand is een lust voor het oog en was jarenlang de residentie van de tweedelijns familie Nicasio Ecury. Een van de 13 kinderen die veel bekendheid vergaarde is Boy Ecury. Ecury was vanaf het begin van de Tweede Wereldoorlog actief in het verzet in Nederland. Ecury verwierf tijdens de oorlog een heldenstatus en weet met zijn getoonde moed en lef nog altijd generaties Arubanen te inspireren. Helaas zijn tijdens een grootschalige renovatie schitterende schilderijen met daarop winterse taferelen verloren gegaan. In gedachten waart de familie nog steeds rond en zijn de verhalen springlevend. 

Het ‘witte huis’ 

Aan de Schelpstraat 40, naast dit complex, vind je de 1911 residentie van de familie Ecury. Het gebouw staat bekend als het witte huis en neemt een significant deel van het Ecury complex in beslag. Bewonder ook zeker de vloer waarin je de evolutie van het huis terugziet. Kijk goed naar het elegante houtwerk en de indrukwekkende gevels die met kolommen zijn bevestigd, je aanschouwt een waar meesterwerk. De stijl, geïnspireerd op soortgelijke bouwwerken uit Curaçao en de Verenigde Staten, vertellen verhalen over de culturele kruispunten waarop Aruba zich bevond en bevindt. 

Uiteraard is er meer! Naast dit enigmatische groene pand zie je nog een bijzonder bouwwerk, aan de Schelpstraat 44. Ooit een bruisende ‘fruteria’ kruidenier, waar fruit verkocht werd, tot het pand in 2002 in de brand vloog en delen van het cunucu huis in de as legde, waardoor slechts een glimp uit het kleurrijke verleden gewaarborgd is. 

Het pand is rond 1867 gebouwd en deze kleine parel heeft een rechthoekige indeling en aan de zijkant een charmante kunstgalerie. De inwoners van Oranjestad spraken regelmatig in de wandelgangen over hoe deze populaire kruidenier een gezinswoning werd. Zouden aandenken uit het verleden nog wel intact blijven? Laten we het huis en de bijbehorende geheimen eens goed onder de loep nemen.

Nu wij meer weten over de rijke geschiedenis van het Ecury complex en het dus ook beter kunnen waarderen, is het tijd om naar binnen te gaan. 

In 2009 kreeg dit betoverende complex een gloednieuwe bestemming, het werd namelijk het Archeologisch Museum zoals we dat vandaag de dag nog kennen. Je staat in een schatkamer vol met objecten die onderdeel zijn van een groter geheel en een boeiend verhaal over de oorspronkelijke bewoners van Aruba vertellen. Elke tentoonstelling geeft een verhaal van vindingrijkheid, culturele uitwisseling en het ontstaan van de Arubaanse identiteit weer. Van eeuwenoude aardewerkscherven tot voorwerpen met bijzonder snijwerk. De aardewerkscherven dateren uit het Arawak-tijdperk en de voorwerpen uit de tijd van de Caiquetio Indianen. Neem de tijd, ontrafel de verhalen achter de objecten en ontdek binnen deze muren de ontstaansgeschiedenis van Aruba.

Het Henriquez complex: waar traditie en innovatie samenkomen 

Pal naast het Ecury complex, verrijst een compleet ander architectonisch verhaal. Het Henriquez complex, waar nu het Monumentenfonds zetelt, is een prachtige mengeling van traditionele cunucu (boerderij) elementen en bouwstijlen die door de afdeling bouw- en woningverordening uit Curaçao bedacht zijn.  

In eerste instantie is het huis in eigendom van handelaar, scheepseigenaar, kleermaker en filantropischt Abelardo Henriquez (1875-1956), waardoor het complex de bijnaam ‘La Casa de Municipalidad’ krijgt vanwege de grootschalige bijdrages van Henriquez aan de lokale gemeenschap. 

Wie voor het pand staat ziet direct hoe charmant het terras met stenen bankjes er aan de voorzijde uitziet. Dit tafereel zie je veel bij boerderij (cunucu) huizen. Deze aanlokkelijke entree is nu de ingang van het kantoor van het Monumentenfonds en dateert vermoedelijk uit de 19e eeuw. Wie het grotere koopmanshuis op nummer 36 aanschouwt, daterend uit de 20ste eeuw, ziet hoe verticale en horizontale lijnen de gevel accentueren. De unieke v-vormige details boven de ramen, evenals de ronde hoeken, geven het pand een elegante uitstraling en dat zie je bijzonder weinig in traditionele bouwstijlen. 

Het Henriquez complex was oorspronkelijk een woonhuis en een potentiële opslagruimte. Het prominente balkon deed ooit dienst als de voornaamste toegang tot de bovenverdieping en was daardoor multifunctioneel. Helaas is het gebouw mettertijd in verval geraakt tot het in 2002 zorgvuldig gerestaureerd werd.

“Huisje Wild” - Schelpstraat 12

Op slechts enkele stappen van het Henriquez complex loop je tegen een heel bijzonder bouwwerk aan, een pand waar je lang naar blijft kijken, gelegen aan de Schelpstraat 12. Dit huisje heeft als bijnaam Huisje Wild. Dit bescheiden huis vormt een wezenlijk onderdeel van de lokale geschiedenis omdat hier ooit tot slaaf gemaakte mensen en hun eigenaren gehuisvest werden en het huis dus symbool staat voor de complexe geschiedenis van de slavernij op Aruba.

In de 19e eeuw woonde de meeste uit Afrika afkomstige tot slaaf gemaakte mensen in Oranjestad. Zij woonden daar of met hun eigenaren of in aparte woningen met hun gezinsleden. De laatste groep werd ook wel een vrij individu genoemd omdat zij niet met hun eigenaren in een huis zaten. Desondanks was er weinig verschil tussen de twee groepen. In Huisje Wild leefden tot slaaf gemaakte mensen en hun eigenaren. Het huis is een voorbeeld van hoe de ruimtelijke en culturele nabijheid van de tot slaaf gemaakte mensen en hun eigenaren (de familie Wild) in elkaar overliepen.  

Het huis, daterend uit de latere 19e eeuw, deed in eerste instantie dienst als koopmanshuis. In 1913 kocht Victor ‘Toto’ Wild, een vooraanstaande zakenman en zeiler en lid van de geëmancipeerde familie Wild, voor 600 florijn het huis van Maximiliano Francisco Arends. De wijze waarop de ruimte opnieuw toegeëigend werd toont aan hoeveel doorzettingsvermogen er was om aan een nieuwe toekomst te bouwen. 

Onder Wild’s leiding en eigenaarschap is het huis meerdere keren verbouwd waardoor deze bescheiden woonplek in een statig bouwwerk veranderde. Deze grootschalige, maar eenvoudige renovatie laat zien dat Wild een vermogend man was. De kustlijn (Paardenbaai) kwam zo een stuk dichterbij en zo kon Wild zijn schepen die bij de baai aanmeerde vanaf de zolderverdieping zien. 

Denk aan alle verhalen die deze muren herbergen, zowel de dagelijkse strubbelingen als de overwinningen, de dromen en de hoop die in deze kamers zijn ontstaan. 

Tegenwoordig is Huisje Wild vooral een aandenken aan een ingewikkelde periode uit de geschiedenis van Aruba. 
Hoewel het interieur intact is gebleven en volledig toegankelijk is voor het publiek is het pand zelf een blijvende herinnering aan een worsteling voor vrijheid en de aanhoudende kracht van de menselijke geest. Wie voor het huis staat kan niet anders dan reflecteren op het verleden om van de bewogen tijd te leren en om de veerkracht van de mensen, die ondanks alles toch durfden te dromen van een betere toekomst, te vieren. 

De betoverende “Forno di Calki” (Lime Kiln)

Nadat jij je volledig hebt ondergedompeld in de wonderen van het Ecury complex, het Archeologisch Museum, het Henriquez complex en Huisje Wild, krijgt het avontuur een totaal andere wending. We lopen namelijk naar de Ranchostraat toe, een straat vol couleur locale. Geef je ogen volop de kost wanneer je door de straat wandelt want je loopt zo tegen een fascinerend monument aan, namelijk een kalkoven, beter bekend als ‘Forno di Calki.’ 

Deze grote cilindervormige oven is in 1892 door Santiago Tromp gebouwd en is inmiddels een toeristische trekpleister geworden. Het is namelijk de laatste overgebleven kalkoven in zijn soort op Aruba en het best behouden van alle kalkovens in het Caribisch gebied. Het is dus echt een van de meest historische en industriële monumenten op het eiland.

 

De oven is van kalksteen, een veelgebruikt mineraal in de bouw, gemaakt. De oven is statig en omgeven met bomen. In de hoogtijdagen speelde de kalkoven een belangrijke rol in de industriële geschiedenis van Aruba. De kalkoven is in rap tempo omgetoverd tot ongebluste kalk, een cruciaal bouwmateriaal. Het proces bestaat uit het verhitten van koraalstenen en schelpen tot het een poederige substantie is. Daarna wordt er water toegevoegd en tot een geheel vermengd. 

Stel je eens voor hoe werklui de oven continu van kalk en brandhout voorzagen zodat zij de productie van ongebluste kalk konden opvoeren en zo allerlei bouwprojecten konden realiseren. De oven is tot ongeveer halverwege de 20ste eeuw in gebruik geweest. 

Verken Rancho met een lokale icoon

Terwijl je de kalkoven bewondert kom je waarschijnlijk een lokale icoon tegen. Clifford Rosa, de president van Stichting Rancho, is een gepassioneerde bewaarder van de rijke geschiedenis van deze buurt. Hij legt zich met ziel en zaligheid toe op het behouden en het delen van de geschiedenis van Rancho. Hij is een hele inspirerende man. Als jij het geluk hebt om hem tegen het lijf te lopen dan word je vanzelf op de mooiste verhalen getrakteerd. Hij beantwoordt met alle liefde alle vragen en neemt je als gids graag mee door de pittoreske straatjes van Rancho om alle verborgen parels en niet eerder vertelde verhalen uit de doeken te doen. 

Dus ben je in Rancho, kijk dan of je Clifford Rosa ziet en vraag of hij zijn fascinerende verhalen met jou wil delen. 

Jouw reis nadert het hoogtepunt

Wij hebben weer een prachtig inkijkje in de monumentale wereld van Oranjestad gekregen.  

Met een hernieuwde waardering voor het cultureel erfgoed van Rancho zetten wij onze reis voort naar onze volgende bestemming, Plaza Alameda en het gerechtsgebouw. 

Zoek terwijl je wandelt naar een digitale kaart om je naar het intrigerende gerechtsgebouw aan de J.G. Emanstraat te brengen. 

Het gerechtsgebouw: Een fascinerend stuk geschiedenis en illustratief voor almaar veranderende tijden

Op 3 maart 1936 is het gerechtsgebouw (Edificio di Corte) aan de J.G. Emanstraat 51 geopend. Het pand illustreert hoe goed bestuur en het rechtssysteem op Aruba continu in ontwikkeling zijn. Het gebouw is oorspronkelijk ontworpen om de Gouverneur en zijn kantoor en bijbehorende afdelingen te huisvesten, maar doordat het kantoor bleef groeien moesten er snel uitbreidingen komen. 

Een reis vol ontwikkelingen 

• 1936: De initiële bouw van het gerechtsgebouw met een postkantoor in een later gebouwde vleugel.
• 1942: Tijdens de Tweede Wereldoorlog deed het gerechtsgebouw dienst als bedrijfskantine en logeerplek voor militairen. 
• 1951: Na de oorlog werd het gerechtsgebouw de verblijfplaats van de gouverneur en later ook de thuishaven van overheidsdepartementen en het gerechtshof. 
• 1953: Het gerechtsgebouw onderging grootschalige renovaties waarna de gouverneur en de raad van afgevaardigden hun intrede in het pand namen.

Het gerechtsgebouw is in de daaropvolgende jaren ook steeds verder uitgebreid om aan grotere overheidsbehoeften te voldoen. 

Het gerechtsgebouw is dus continu in ontwikkeling en geeft de dynamische reis van Aruba op weg naar het zelfbestuur weer. Het pand toont aan dat het eiland een rijke historie heeft en toegewijd is aan het hebben van een goed rechtssysteem. 
 

Beëindig deze ontdekkingstocht met een heerlijke lokale versnapering. Ga naar het Alameda Café, gelegen op de hoek van de Hendrikstraat en de J.G. Emanstraat.

Ga met een van de eigenaren, Frank Croes, in gesprek. Hij is de voormalige directeur van Aruba’s culturele instituut en kan je allerlei verhalen vertellen over de rijke geschiedenis van deze lokale parel. 

Oranjestad is meer dan het verkennen waard en huisvest talloze verborgen schatten die je zeker wil ontdekken. Ga vandaag nog op avontuur.